Geniş Yapraklı Bitkiler
TANIM
Yaprak yüzeyinin genişliğinden adını alan bitkilere genel olarak verilen isimdir. Geniş yaprakları ile üzerinde canlı yaşamına olanak tanıma ve güneş ışığının aynı zamanda havadaki nemin büyük çoğunluğunu depo edebilme özelliği bulunmaktadır. Kolay adaptasyon ve hızlı büyüme yetilerinin yanı sıra fazla bakım istemeden uzun yıllar yaşamını sürdürmesi niteliklerinden dolayı her bitkisel uygulamada sıklıkla yer almaktadır.
TEKNİK ÖZELLİKLER
- Her dem yeşil ya da yaprak döken cinsleri bulunmaktadır.
- Genellikle dağınık formlu olarak bulunmaktadır.
- Sık dokulu ve derin köklü türleri bünyesinde bulundurmaktadır.
- Ağaç /ağaççık veya çalı olarak uygulamalarda kullanılmaktadır.
- İyi bir gölgeleme elemanıdır.
- Yapay güneşten korunma yöntemlerine alternatiftir.
- Yenilebilir nitelikte, besin değeri yüksek meyve verebilme özelliğine sahiptir.
- Özel toprak isteği olanlar dışında, birçoğu hemen hemen her türlü toprakta yetişebilmektedir.
- Bulunduğu ortama çabuk adapte olabilmektedir.
- Boyutları türlerine bağlı olarak değişmektedir.
- Ağaç olan türlerinde belirli bir gövde üzerinde dallanma görülmektedir. Çalı olan türlerinde ise birden fazla gövde bulunmaktadır ve dallanma toprağa yakın yerden başlamaktadır.
- Kir, toz ve olumsuz hava koşullarına dirençli yapıdadır.
- Mekânları ayırmada, duvar işlevinde kullanılacaksa özellikle sık dokulu ve her dem yeşil olanlar tercih edilmektedir.
- Baharı müjdeleyici türleri bulunmaktadır.
- Sonbahar ve ilkbaharda yaprak renklenmesi görülmektedir.
- Yaşam süreleri; tek yıllık, iki yıllık veya çok yıllık olmaktadır.
- Kökten ayırma, aşılama, çelikle ayırma, tohumla üretim gibi birçok yöntem kullanılarak çoğaltma yapılmaktadır.
- Kuraklığa dayanıklıdır.
- Genellikle budamaya ve topiary (şekil verme sanatı)’ e elverişli yapıdadır.
- Yol ağaçlandırmasında sıklıkla tercih edilmektedir.
- Özellikle sık dokulu olanları ses yalıtımı sağlar niteliktedir.
- Bulunduğu mekânın simgesi olabilmektedir.
- Ortamın havasını temizler.
- Çit olarak kullanılan türleri de bulunmaktadır.
- Özellikle yaprakları, çiçekleri ve meyveleri ile son derece gösterişli yapıda bulunmaktadır.
UYGULAMA ALANLARI
- Villalar / Konutlar
- Okullar / Eğitim birimleri / Kampüs yapıları
- Askeri yapılar
- Sanayi / Fabrika yapıları
- Kent parkları
- Çatı bahçeleri
- Botanik bahçeler
- Bankalar
- Kafeler / Restoranlar / Pastaneler
- Spor tesisleri
- İbadethaneler
- Sanat merkezleri
- Açık hava sinemaları / tiyatroları
- Sergi / Fuar alanları
- Meydanlar
- Sokaklar
Vb. mekânların ve açık alanların yeşil dokuya ayrılan her bölümünde kanaatkâr ve gösterişli olması nedeni ile özellikle geniş yapraklı bitkiler kullanılmaktadır.
ÇEŞİTLER, BOYUTLAR VE UYGULAMA ŞEKLİ:
Geniş yapraklı bitkiler, karakteristik özellikleri ile birbirinden ayrılan pek çok cinse ve bununla birlikte türe sahiptir. Ülkemizde, her türlü açık alanda, yaygın olarak kullanılanlara listede yer verilmiştir.
| Latince Adı | Familyası | Türkçe Adı |
| Abelia floribunda | CAPRIFOLIACEAE | Abelya |
| Abutilon hybridum | MALVACEAE | Güzel Hatmi – Abutilon |
| Acer buergerianum | ACERACEAE | Üç Dişli Akçaağaç |
| Acer campestre | ACERACEAE | Ova Akçaağacı |
| Acer forrestii | ACERACEAE | Forrest Akçaağacı |
| Acer negundo | ACERACEAE | Dişbudak Yapraklı Akçaağaç |
| Acer negundo ‘Flamingo’ | ACERACEAE | Filamingo Akçaağacı |
| Acer palmatum | ACERACEAE | Yıldız Yapraklı Japon Akçaağacı |
| Acer palmatum ‘Atropurpureum’ | ACERACEAE | Kırmızı Yıldız Yapraklı Akçaağaç |
| Acer platanoides | ACERACEAE | Çınar Yapraklı Akçaağaç |
| Acer pseudoplatanus | ACERACEAE | Yalancı Çınar Yapraklı Akçaağaç |
| Acer saccharinum | ACERACEAE | Gümüş Akçaağaç |
| Acer tataricum | ACERACEAE | Tatar Akçaağacı |
| Aesculus hippocastanum | HIPPOCASTANACEAE | Beyaz Çiçekli At Kestanesi |
| Aesculus lutea | HIPPOCASTANACEAE | Sarı Çiçekli At Kestanesi |
| Aesculus pavia | HIPPOCASTANACEAE | Kırmızı Çiçekli At Kestanesi |
| Albizzia julibrissin | LEGUMINOSAE | Gülibrişim |
| Ampelopsis quinquefolia | VITACEAE | Amerikan Asma Sarmaşığı |
| Aucuba japonica | CORNACEAE | Alacalı Defne / Japon Aküba |
| Berberis julianae | BERBERIDACEAE | Her Dem Yeşil Kadın Tuzluğu |
| Berberis thunbergii | BERBERIDACEAE | Kadın Tuzluğu / Karamuk |
| Berberis thunbergii ‘Atropurpurea’ | BERBERIDACEAE | Kırmızı Yapraklı Kadın Tuzluğu |
| Berberis vulgaris | BERBERIDACEAE | Dağ Kadın Tuzluğu |
| Betula alba | BETULACEAE | Ak Huş |
| Betula alba ‘Atropurpurea’ | BETULACEAE | Kırmızı Yapraklı Ak Huş |
| Buddleia davidii | BUDDLEJACEAE | Kelebek Çalısı |
| Buxus balearica | BUXACEAE | Küçük Yapraklı Şimşir |
| Buxus sempervirens ‘Rotundifolia’ | BUXACEAE | Top Şimşir |
| Calycanthus floridus | CALYCANTHACEAE | Kadeh Çiçeği |
| Campsis radicans | BIGNONACEAE | Acem Borusu |
| Camelia japonica | THEACEAE | Kamelya / Japon Gülü |
| Carpinus betulus ‘Fastigiata’ | BETULACEAE | Sütun Formlu Huş Yapraklı Gürgen |
| Carpinus orientalis | BETULACEAE | Doğu Gürgeni |
| Catalpa bignonioides | BIGNONIACEAE | Büyük Yapraklı Katalpa / Sigara Ağacı |
| Celtis australis | CANNABACEAE | Çitlenbik |
| Cercis siliquastrum | LEGUMINOSAE | Erguvan |
| Cydonia japonica | ROSACEAE | Bahar Dalı / Süs Ayvası |
| Cydonia oblonga | ROSACEAE | Ayva |
| Cornus alba | CORNACEAE | Ak Kızılcık |
| Cornus mas | CORNACEAE | Yaygın Kızılcık |
| Cornus alba ‘Elegantissima’ | CORNACEAE | Kırmızı Gövdeli Kızılcık |
| Cornus stolonifera ‘Flaviramea’ | CORNACEAE | Koyu Sarı Gövdeli Kızılcık |
| Corylus colurna | BETULACEAE | Türk Fındığı |
| Corylus maxima | BETULACEAE | Lambert Fındığı |
| Corylus maxima ‘Atropurpurea’ | BETULACEAE | Kırmızı Yapraklı Lambert Fındığı |
| Cotinus coggygria | ANACARDIACEAE | Duman Ağacı / Bulut Ağacı / Peruke Çalısı |
| Cotinus coggygria ‘Atropurpurea’ | ANACARDIACEAE | Kırmızı Yapraklı Bulut Ağacı |
| Cotoneaster dammeri | ROSACEAE | Çin Dağ Muşmulası |
| Cotoneaster franchetti | ROSACEAE | Sivri Yapraklı Dağ Muşmulası |
| Cotoneaster horizontalis | ROSACEAE | Yayılıcı Dağ Muşmulası |
| Cotoneaster lacteus | ROSACEAE | Büyük Yapraklı Dağ Muşmulası |
| Cotoneaster microphyllus | ROSACEAE | Küçük Yapraklı Dağ Muşmulası |
| Crataegus monogyna | ROSACEAE | Beyaz Çiçekli Alıç |
| Crataegus mollis | ROSACEAE | Tüylü Alıç |
| Crataegus oxyacantha | ROSACEAE | Pembe Çiçekli Alıç |
| Elaeagnus angustifolia | ELAEAGNACEAE | Yaygın İğde |
| Elaeagnus umbellata | ELAEAGNACEAE | Çıngıl İğde |
| Elaeagnus ebbingei | ELAEAGNACEAE | Alacalı İğde / Melez Kuş İğdesi |
| Eriobotrya japonica | ROSACEAE | Yeni Dünya |
| Euonymus alatus | CELASTRACEAE | Taflan |
| Euonymus fortunei | CELASTRACEAE | Şimşir Yapraklı Taflan |
| Euonymus fortunei ‘Alba Variegata’ | CELASTRACEAE | Dışı Beyaz Alacalı Yapraklı Yayılıcı Taflan |
| Euonymus fortunei ‘Variegata Alba’ | CELASTRACEAE | Dışı Yeşil Alacalı Yapraklı Yayılıcı Taflan |
| Euonymus fortunei ‘Aurea Variegata’ | CELASTRACEAE | Dışı Sarı Alacalı Yapraklı Yayılıcı Taflan |
| Euonymus japonica | CELASTRACEAE | Japon Taflanı |
| Euonymus japonica ‘Alba Variegata’ | CELASTRACEAE | Taflan |
| Euonymus japonica ‘Variegata Alba’ | CELASTRACEAE | Altuni Taflan |
| Euonymus japonica ‘Variegata Aurea’ | CELASTRACEAE | Sarı Alacalı Japon Taflanı |
| Ficus carica | MORACEAE | İncir |
| Forsythia intermedia | OLEACEAE | Altın Çanak |
| Fraxinus americana | OLEACEAE | American Diş Budak |
| Fraxinus angustifolia | OLEACEAE | Sivri Meyveli Diş Budak |
| Hedera helix | HEDERACEAE | Kaya Sarmaşığı |
| Ilex aquifolium | AQUIFOLIACEAE | Çoban Püskülü |
| Ilex cornata | AQUIFOLIACEAE | Üç Dilimli Çoban Püskülü |
| Jasminum fruticans | OLEACEAE | Sarı Çiçekli Yasemin |
| Jasminum nudiflorum | OLEACEAE | Kış Yasemini |
| Juglans regia | JUGLANDACEAE | Yaygın Ceviz |
| Laburnum vulgare | LEGUMINOSAE | Sarı Salkım |
| Ligustrum japonica | OLEACEAE | Japon Kurtbağrı |
| Ligustrum vulgaris | OLEACEAE | Kurtbağrı |
| Liquidambar orientalis | HAMAMELIDACEAE | Anadolu Sığla Ağacı |
| Liriodendron tulipifera | MAGNOLIACEAE | Lale Ağacı |
| Lonicera caprifolium | CAPRIFOLIACEAE | Sarılıcı Hanımeli |
| Lonicera nitida | CAPRIFOLIACEAE | Küçük Yapraklı Hanımeli |
| Lonicera tatarica | CAPRIFOLIACEAE | Tatar Hanımeli |
| Magnolia graniflora | MAGNOLIACEAE | Büyük Çiçekli Manolya |
| Magnolia soulangeana | MAGNOLIACEAE | Yaprak Döken Manolya |
| Magnolia stellata | MAGNOLIACEAE | Yıldız Çiçekli Manolya |
| Malus domestica | ROSACEAE | Kırmızı Elma |
| Malus floribunda | ROSACEAE | Süs Elması |
| Malus sylvestris | ROSACEAE | Yeşil Elma |
| Morus alba | MORACEAE | Ak Dut |
| Morus nigra ‘Pendula’ | MORACEAE | Sarkık Siyah Dut |
| Maclura pomifera | MORACEAE | Yalancı Portakal Ağacı |
| Nymphaea alba | NYMPHAEACEAE | Beyaz Nilüfer |
| Nerium oleander | APOCYNACEAE | Zakkum |
| Philadelphus coronarius | HYDRANGEACEAE | Filbahri / Limon Çiçeği |
| Photinia fraseri | ROSACEAE | Alev Ağacı |
| Phyllostachys bambusoides | BAMBUSOIDEAE | Bambu |
| Polygonium aubertii | POLYGONACEAE | Kuzu Kulağı |
| Potentilla fruticosa | ROSACEAE | Pençe Çalısı |
| Prunus amygdalus | ROSACEAE | Badem |
| Prunus armenica | ROSACEAE | Kayısı |
| Prunus avium | ROSACEAE | Kiraz |
| Prunus cerasus | ROSACEAE | Vişne |
| Prunus divaricata | ROSACEAE | Yunus Eriği |
| Prunus persica | ROSACEAE | Şeftali |
| Prunus sativa | ROSACEAE | Erik |
| Punica granatum | LYTHRACEAE | Süs Narı |
| Pyrus communis | ROSACEAE | Armut |
| Rhamnus alaternus | RHAMNACEAE | İtalyan Çehrisi |
| Rhus typhina | ANACARDIACEAE | Parçalı Yapraklı Sumak |
| Ribes aureum | SAXAFRAGACEAE | Frenk Üzümü |
| Robinia pseudoacacia ‘Umbraculifera’ | LEGUMINOSAE | Top Akasya |
| Rosa canina | ROSACEAE | Kuşburnu |
| Rosmarinus officinalis | LABIATAE | Biberiye |
| Rubus fruticosus | ROSACEAE | Böğürtlen |
| Salix babylonica | SALICACEAE | Salkım Söğüt |
| Senecio maritima | ASTERACEAE | Kül Çiçeği |
| Santolina chamaecyparissus | ASTERACEAE | Lavantin |
| Spiraea bumalda | ROSACEAE | Pembe Çiçekli Keçi Sakalı |
| Spiraea vanhouttei | ROSACEAE | Keçi Sakalı |
| Symphoricarpus albus | CAPRIFOLIACEAE | Beyaz Meyveli İnci Çalısı |
| Symphoricarpus orbiculatus | CAPRIFOLIACEAE | İnci Çiçeği |
| Symphoricarpus racemosus | CAPRIFOLIACEAE | Kırmızı İnci Çiçeği |
| Syringa vulgaris ‘Congo’ | OLEACEAE | Açık Kırmızı Çiçekli Leylak |
| Syringa vulgaris ‘Vestale’ | OLEACEAE | Beyaz Çiçekli Leylak |
| Tamarix parvifolia | TAMARICACEAE | Pembe Çiçekli Ilgın |
| Tamarix tetrandra | TAMARICACEAE | Pembe-Beyaz Çiçekli Ilgın |
| Tilia cordata | TILIACEAE | Küçük Yapraklı Ihlamur |
| Tilia europaea | TILIACEAE | Melez Ihlamur |
| Tilia argentea | TILIACEAE | Gümüşi Ihlamur |
| Tilia rubra | TILIACEAE | Kafkas Ihlamuru |
| Viburnum opulus | CAPRIFOLIACEAE | Şemsiye Çiçekli Kartopu |
| Viburnum lantana | CAPRIFOLIACEAE | Mine Çiçekli Kartopu |
| Viburnum burkwoodii | CAPRIFOLIACEAE | Kokulu Kartopu |
| Viburnum fragrans | CAPRIFOLIACEAE | Yapraklanmadan Çiçeklenen Kartopu |
| Viburnum opulus ‘Sterile’ | CAPRIFOLIACEAE | Bon Bon Kartopu |
| Viburnum tinus | CAPRIFOLIACEAE | Defne Yapraklı Kartopu |
| Vinca major | VINCACEAE | Büyük Yapraklı Cezayir Menekşesi |
| Vinca minor | VINCACEAE | Küçük Yapraklı Cezayir Menekşesi |
| Wisteria sinensis | FABACEAE | Mor Salkım |
| Yucca filamentosa | AGAVACEAE | Avize Çiçeği |
RENKLER VE DOKULAR
Geniş yapraklı bitkilerin renkleri ait oldukları cinse, türe ve alttüre bağlı olarak değişiklik göstermektedir. Bazı durumlarda bitkilerin, özellikle anavatanından farklı bir yerde kök salması sağlanmış ise, bulundukları yere adapte olabilmek amacıyla yaprak ve çiçek renklerinde çeşitlilik görülebilmektedir. Ayrıca bazı bitkilerin yapraklarında görülen doku farklılığı savunma amaçlı geliştirilmiş, üzerinde parazit olarak herhangi bir canlı yaşamasına izin vermeyen, kalkan işlevi görmektedir.
KALİTE SINIFI
Kendi anavatanında bulunan her bitki kaliteli sınıfa dâhil olmaktadır. Bitkiler farklı toprak çeşitlerine adapte olmak amacıyla karakteristik özelliklerini değiştirmek durumunda kalmaktadırlar. Bu durum bazı şartlarda o bitkinin dayanıklılığını dolayısıyla kalitesini ve yaşam süresini etkilemektedir.
KULLANIM SÜRESİ VE BAKIM
Her bitkinin yaşam süresi ve bakım koşulları birbirinden farklıdır. Doğru gübre, düzenli sulama, ilaçlama, yabani otlar gibi zararlılardan arındırma işlemleri ile ömürleri uzatılmaktadır.