Çini Kaplama

Çini Kaplama

TANIM

Tebeşir, kum ve kaolen (kil malzemeler) gibi malzemeler karıştırılarak hamur haline getirilir. Kuruması için bırakılan bu hamur, istenilen kıvama gelince, beyaz bir görünüm elde etmek için astarlama yapılır. Astarlama işlemi yapılan malzemeler, çok yüksek derecelerde bir gün boyunca pişirilir. Zımpara yardımıyla pişirilen parçaların pürüzlü yüzeyleri düzeltilir. Pürüzsüz ve beyaz zemin, çizilen desenin olduğu kâğıt ile kaplanır. Üzerindeki kâğıt, iğne ile delinir ve kömür tozu yardımıyla zemin üzerine desenin işlenmesi sağlanır. Desen, çini sanatına uygun renkler ile boyanır. Boyama işlemi bittikten sonra, yüzey, camsı bir sır tabakası ile kaplanarak tekrardan pişirilme işlemi yapılır. Parçaların ayrı ayrı pişirilmesi sağlanır ve tekrar ikinci bir pişirilme aşamasına tabii tutulur. Ve yavaş yavaş soğutularak kırılması önlenir. Çini bir sanat dalıdır. Çini sanatının en bilinen ustalarından biri Baba Nakkaş’tır. Çini sanatının çeşitli teknikleri bulunmaktadır. Mozaik Çini Tekniği, sır üstü tekniği, Sır Altı Boyama Tekniği, Renkli Sır Tekniği ve Perdah Tekniğidir. Çini yapımında kullanılan motifler bazı sınıflara ayrılmıştır.

  • Bitkisel Motifli Çiçekler (Penç, Hatayi, Gonca gül, Yarı üsluplaştırılmış motifler, Lale, Gül, Karanfil, Sümbül, Süsen, Zambak, Nergis, Menekşe, Manisa Laleleri),Yapraklar, Ağaçlar, Meyveler.
  • Hayvan Motifleri.
  • İnsan Figürü
  • Bina Desenleri, Gemi ve kalyonlar, Eşya Motifleri.
  • Doğadan Motifler Bulutlar, Güneş, ay ve yıldızlar, Deniz, akarsu ve durgun su, Ateş ve nur motifleri.
  • Yazı Süsleme
  • Geometrik ve Sembolik Motifler

 

TEKNİK ÖZELLİKLER

  • Çini çok renkli olarak mimari ifadeye katılan bir boyuttur.
  • Kalıcılık: 1250°C dolaylarında bir ısıda fırınlarda pişirilen çini levhalar, çiniyi süslemenin en kalıcı unsuru haline getirmiştir.
  • Çini üzerinde yer alan süsleme desen olarak sonsuzluğa uzanan bir süreklilik kazanır.
  • Alt bünyede mevcut olan quartz gibi hammaddelerin dağılımı sayesinde akustik özelliklidir.
  • Sır tabakasındaki yansıtıcı özelliği sayesinde ses dalgalarının homojen dağılımını sağlar.
  • Bileşiminde kullanılan malzemeler ile ısı yalıtımını sağlar.
  • Sır tabakasındaki parlaklık, ışığı bir miktar absorbe ederek sır altındaki renklerin canlı ve parlak görünmesini sağlar.
  • Işığın doğru yansımasını sağlarken kullanılan alanlarda olduğunda geniş, yüksek ve ferah gösterir.
  • Yüzeyinde su tutmaz.
  • Bakteri oluşturmaz.
  • Küf oluşumunu engeller.
  • Çinilerde kullanılan boyaların bileşimleri yüzyıllar boyu canlılığını korumak üzere orijinaline en uygun şekilde formüle edilerek yarı kıymetli taşların renklerini yansıtmaktadır.

UYGULAMA ALANLARI

  • Restoranlar,
  • Mağazalar,
  • Oteller,
  • Alışveriş merkezleri,
  • Misafirhaneler,
  • Ofisler, bankalar,
  • Kamu binaları,
  • Dini yapılarda,
  • Saraylarda

ve restorasyon projelerinde kullanılır.

ÇEŞİTLER, BOYUTLAR VE UYGULAMA ŞEKLİ:

Mozaik Çini

Mozaik çini, aslında bir çini yapım tekniği değildir. Çinilerin dizilim tekniğidir. Çiniler, istenilen kompozisyon ve renklere göre sırlı yüzeyi alta gelecek şekilde dizilir. Bu teknikte mor, kobalt mavisi, siyah renkte hazırlanan çini plakalar istenen şekle göre kesilir ve arkasına alçı harcı dökülerek kurumaya bırakılır. Hazırlanan bu süsleme, daha sonra istenen yere monte edilir. Daha çok eğimli yapılarda, kubbe içi, kubbeye geçiş, kemer ve mihraplarda kullanılır.

Sır Altı Boyama Tekniği

Hazırlanan çini hamuruna, ısıya dayanıklı boyalarla süslemeler yapılır. Bu süslemeler üzerine renkli veya renksiz, şeffaf sır sürülerek fırınlaması ile oluşturulan bir tekniktir. Sır altından yapılan süslemenin görünmesi gerekmektedir. Süslemelerde siyah, yeşil, mavi, turkuaz, kahverengi, lacivert, patlıcan moru renkler yaygındır. Siyah renkler, laciverte yakın kobalt mavisi, şeffaf sır altında da kullanılmıştır. Çoğunlukla saraylarda görülen sıratlı tekniğindeki çiniler, dini yapılar ve kamusal yapılarda da kullanımı oldukça yaygındır.

Renkli Sır Çini

Levha halinde hazırlanan hamurun üzerinde, şeffaf veya opak sırça kullanılan bir tekniktir. Tek renk görünümlü yüzeyler elde etmek için astar kullanılmaz. Genellikle lacivert, patlıcan moru, turkuaz, beyaz ve yeşil renkte sırlar kullanılmaktadır. Anadolu Selçukluları döneminde de kullanımı yaygın olan bu teknikte; kare, dikdörtgen, altıgen, sekiz köşeli yıldız, haçvari, baklava dilimli, kelebek gibi zengin çeşitleri vardır. Bu dönemde kullanılan ve tek renkli görülen bu çiniler, hem sıratlı hem de tek renk sırlı olarak üretilmiştir. Kullanım alanları genellikle dini yapılar, kamusal alanlar ve saraylarda yaygın bir şekilde görülmektedir.

Sır Üstü Boyama Tekniği

Pişmiş toprak, önce saydam olmayan bir sırla kaplanır. Sırla kaplanan bu levha, fırında pişirildikten sonra üstüne, belirlenen motifler boya işlemesiyle yapılır. Boyama işlemi bittikten sonra, tekrardan fırına gönderilerek ikinci pişirme işlemi gerçekleştirilir. Pişirilen levhalar, fırından çıkartılır ve kırılmamaları için yavaş yavaş soğutulur.

Perdah (Lüster) Çini

Uygulama tekniği olarak, bir sır üstü tekniğidir. Beyaz astarlı, renksiz saydam sırlı levhalar üzerine lüster veya perdah denilen altın, gümüş veya bakır oksitli kıymetli madenlerden bir karışımla desen işlenerek alçak hararetle tekrar fırınlanır. Oksitlerdeki maden karışımı ince bir tabaka halinde çininin yüzeyini kaplar. Perdah Lüster çinilerde desen, kahverengi, sarı tonlarındadır. Bu teknik firuze, kobalt mavisi, yeşil, patlıcan moru sırlı çiniler üzerinde de görülebilir.

RENK/DOKU

  • Demir oksit: Kahve, kızıl kahve, kırmızı, sarı
  • Bakır oksit: Mavi, mavi-yeşil
  • Mangan oksit: Mor, kahverengi
  • Kobalt oksit: Mavi, türkuaz, sarı
  • Nikel oksit: Gri, kahve, mavi, pembe
  • Uran oksit: Sarı, turuncu, kırmızı
  • Krom oksit: Sarı, yeşil, pembe
  • Altın bileşikleri: Kırmızı, pembe
  • İridyum bileşikleri: Siyah, gri
  • Platin bileşikleri: Gri

KALİTE SINIFI

Kullanılan kil, boya, fırınlama,  sırlama ve figür işlemeleri; malzemenin kalite sınıfını belirler. Birinci sınıf; malzemede neredeyse hiç pürüz ve hata bulunmayan malzemedir. İkinci sınıf; malzemede ayırt edilemeyecek kadar küçük ve göz yumulabilecek hataların olduğu malzemedir.

KULLANIM SÜRESİ VE BAKIM

Çini, çok fazla bakım gerektirmeyen bir malzemedir. Tarihi binalarda görüleceği gibi çok uzun ömürlü bir malzemedir. Kaliteli malzeme ve doğru uygulama ile yapının ömrü kadar ömrü olabilmektedir.