Söndürme Sistemleri

Söndürme Sistemleri

TANIM

Bütün yapılar, tüneller, limanlar, metro ve açık arazi işletmeleri gibi yapılarda; yangın öncesinde ve sırasında kullanılan değişik maddeler kullanılarak yapılan sabit söndürme tesisatıdır. Yapılarda kurulan yangın söndürme tesisatının, yapılarda bulunanlara zarar vermeyecek, panik çıkmasını önleyecek ve yangını söndürecek şekilde tasarlanması, tesis edilmesi ve çalışır durumda bulundurulması gerekmektedir. Yangın söndürme sistemleri yangın tehlike sınıfına göre belirlenir. Yangın tehlike sınıfları;

Yüksek Tehlike Sınıfı: Yüksek yangın yükü ve yüksek yanmaya sahip ve hızla yayılma veya yoğun yangın şeklinde gelişme gösterebilen malzemelerin bulunduğu mahalleri kapsar.

Orta Tehlike Sınıfı: Orta yangın yüküne sahip olan ve yanabilen malzemelerin işlendiği veya üretildiği mahalleri kapsar.

Düşük Tehlike Sınıfı: Düşük yangın yüküne sahip, düşük yanma olan ve yangın dayanımı en az 30 dk olan 126 m²’den büyük bölümü olmayan mahalleri kapsar.

TEKNİK ÖZELLİKLER

  • Yangın çıktığında otomatik olarak devreye girer.
  • Yapının yangın tehlike sınıfına göre sistem belirlenir.
  • Proje de belirtildiği gibi döşenmelidir
  • Kolay ulaşılabilir bir yere konulmalıdır.
  • Kesintisiz çalışma sağlar.
  • Serpicileri şaşırtma tarzında eşit aralıklarla bulunmalıdır.
  • Yangın boruları daima sıva üstünden çekilmelidir.
  • Boruların içinde tıkanıklığa neden olacak parçalar kalmamalıdır.

UYGULAMA ALANLARI

  • Villalar / Konutlar
  • Restoranlar
  • Kafeler
  • Fabrikalar
  • İşyerleri
  • Ofisler
  • Kreşler
  • Endüstri tesisleri
  • Depolar
  • Siteler
  • Okullar
  • Hastaneler
  • Konferans Salonları
  • Spor Salonları
  • Tiyatrolar
  • Cezaevleri
  • Sinema Salonları
  • Sosyal Tesisler
  • Kültür Merkezleri
  • AVM’ler

ÇEŞİTLER, BOYUTLAR VE UYGULAMA ŞEKLİ:

  • Su İle Söndürme Sistemleri
  • Sprinkler
  • Hidrant
  • Yangın Dolapları
  • İtfaiye Bağlantı Ağızları
  • Gazlı Söndürme Sistemleri
  • FM 200 Gazlı
  • ARGONFIRE Gazlı
  • CO2 Gazlı
  • FE 13 Gazlı
  • Water Mist
  • Köpüklü Söndürme Sistemleri
  • Kimyasal Söndürme Sistemleri

Sprinkler

Otomatik olarak yangına müdahale eden ve söndüren sistemlerdir. Yangını, başlangıç anında, daha genişlemeden ve kontrolden çıkmadan önce algılar, haber verir ve söndürür. Sprinkler, uç kısımları özel bir cam tüp ile tıkalı olan sistemlerdir. Belirli bir sıcaklığa ulaştığı zaman açılır. Tüp içerisinde bulunan sıvı, yangından çıkan ısıyla (ortam sıcaklığına göre maksimum 30°) genleşerek cam tüp patlar. Bunun ardından, boru şebekesi içindeki basınçlı su, reflektör ile yangın üzerine ani şekilde boşaltılır. Eş zamanlı olarak, borular içerisinde oluşan akış sistemin bağlı olduğu alarm sistemini tetikler.

Su İle Söndürme Sistemleri;

Hidrant

Hortum ve diğer yangından korunma veya söndürme cihazlarına su almak amacıyla, ana yangın besleme hattına yapılan bağlantıdır. İtfaiyenin yangına müdahale esnasında bağlantı yapması için bırakılan bağlantı ağızlarına denir. Hidrant hatlarının bağlantıları, şehir suyu şebekesinden veya büyük işletmelerde yangın pompasından beslenir. Hidrant sisteminde dizayn debisi en az 1900 l/dak olmalı ve debi yapının risk sınıfına göre arttırılmalıdır. Hidrant çıkışında 700 kPa basınç olmalıdır. Hidrantlar arası uzaklık, çok riskli bölgelerde 50 m, riskli bölgelerde 100 m, orta riskli bölgelerde 125 m, az riskli bölgelerde ise 150 m olarak alınmalıdır. Hidrantlar, yapılardan ortalama 5-15 m kadar uzağa yerleştirilmelidir. Hidrant sistemine suyu sağlayan boru donanımında ring sistemi mevcut değilse; kullanılabilecek en düşük boru çapı 150 mm olmalıdır. Sistemde kullanılacak hidrantlar yer üstü yangın hidrantı olmalı ve TS 2821 standartlarına uygun olmalıdır.

Yangın Dolapları

Yapı içinde yangın ile mücadelede güvenilir ve yeterli suyun sağlanması için yapılan tesisatlardır. Yapı içindeki küçük bir yangını kontrol etmek ve söndürmesini sağlayabilmek üzere, yapı içine tesis edilen sabit bir yangın söndürme tesisatıdır. Yapıların duvarları üzerine veya kabinler içine monte edilmiş ve kalıcı olarak bir su temin tesisatına bağlanmış olan sabit birimlerden oluşur. Yüksek yapılar ile toplam kapalı kullanım alanı 1000 m2’den büyük imalathane, atölye, depo, otel, motel, sağlık hizmetleri veren yapılar, toplanma amaçlı yapılar ve eğitim amaçlı yapılarda ve kapalı kullanım alanı 2000 m2’den büyük bütün yapılarda yangın dolabı yapılması mecburidir. Yangın dolapları, yapıların her katında ve yangın duvarı ile ayrılmış her bölümde, aralarında 30 m’den fazla mesafe olmayacak şekilde düzenlenmelidir.

İtfaiye Bağlantı Ağızları

Yüksek yapılarda, bina oturum alanı 1000 m²’den büyük yapılarda ve cephe genişliği 75 m’yi aşan yapılarda; itfaiyenin sisteme dışarıdan su basabilmesi için, sulu yangın söndürme sistemlerine en az 100 mm çapında su verme bağlantısının yapılması şarttır. İtfaiye su verme bağlantısında 2 adet 65 mm storz tip rakor ve çek valf bulunur. Çek valf ile itfaiye bağlantısı arasına borulardaki suyun otomatik olarak boşalmasını sağlayacak elemanlar konulur. İtfaiye araçlarının bağlantı ağzına ulaşma mesafesi 18 m’den fazla olamaz. Bağlantı ağzının yerden yüksekliği en az 46 cm ve en fazla 1,2 m olabilir. İtfaiye bağlantı ağız hattının çapı en az 4″ olmalıdır. Çok sayıda zon bulunan sistemlerde itfaiye bağlantı ağzı kolektöre bağlanmalıdır.

Gazlı  Söndürme Sistemleri;

FM 200 Gazlı Söndürme Sistemleri

Kullanımdan sonra geride herhangi bir kalıntı bırakmayan, ortamdaki ısıyı emerek, alevin sönmesini sağlayan söndürme sistemidir. Yangından sonraki hasarı, kayıpları ve çalışan sistemin zaman kaybını en aza indiren; dünya çapında kabul ve saygı gören bir sistemdir. Elektriksel iletkenliği olmayan, temiz, renksiz, çevre dostu ve insanlar için zararsız bir yangın söndürme maddesidir. FM 200 gazının boşalma süresi 10 saniyedir. Bilgi işlem odaları, arşiv odaları, sanat galerileri, ilaç ve sağlık tesisleri, telekomünikasyon tesisleri, santral odaları, elektrik kontrol pano odaları ve laboratuvarlar için fm 200 gazlı söndürme sistemleri kullanılır.

Argonfire Gazlı Söndürme

IG-01, IG-55 ve IG-100 solunabilen çok geniş bir uygulama alanı olan temiz gazlı söndürme sistemleridir. Kısa bir süre içerisinde oksijen yoğunluğunu insan sağlığı için uygun olacak kadar azaltarak yangını söndürür. Tasarım yoğunluğu içerisinde insan sağlığına zararlı herhangi bir madde yoktur. Argon gazı, silindirler içerisinde 200 – 300 bar basınçla sıkıştırılır. Silindir tüpler içerisindeki gaz 60 saniyede boşalmaktadır. Boşaltma kolektöründen, bir basınç düşürücü ile 60 bara düşürülerek söndürme ortamına püskürtücüler aracılığı ile homojen olarak dağıtılır. Argon gazlı söndürme sistemleri genel koruma yöntemi ile projelendirilir.

CO2 Gazlı Söndürme

Yüksek basınca dayanıklı silindirlerde sıvı halde depolanan CO2 karbondioksit gazı, atmosferik basınçlarda, renksiz ve kokusuz söndürme sistemidir. İçinde bulunduğu her alana süratle yayılır. Karbondioksitin, yangını söndürme sırasındaki ilk etkisi, risk alanındaki oksijen oranını düşürerek yanma reaksiyonunu durdurmasıdır. Oksijen oranı  %10 seviyesine indiği zaman yanma duracaktır. CO2 (karbondioksit) yangın alanında oksijen oranını düşürmesinin yanında, risk alanının soğumasını da sağlar. Sistem, otomatik boşaltma mekanizması ve manuel boşaltma tertibatı ile de kurulabilir. CO2 gazlı söndürme sistemleri; genel olarak, Jeneratör odaları, Trafo odaları, Elektrik panel odaları, Boya kabinleri ve Boyama Atölyeleri, Alev alabilir sıvı depoları, Türbinler, Gemi makina daireleri ve Egzoz Bacalarında kullanılmaktadır.

FE 13 Gazlı Söndürme

Yüksek basınçlı ve temiz gazlı söndürme sistemidir. Dolayısıyla basınç kazandırmak için başka bir gaza ihtiyaç duymaz. Oksijen oranını çok fazla düşürmediği için insan bulunan alanlarda uygulanabilir. Renksizdir, ayırt edilebilir kokudadır, iletken değildir, ozona zarar vermez, boşaltım sonrası artık bırakmaz, temizlik gerektirmez, insan olan mekânlarda güvenle kullanılabilir özelliklere sahiptir.

HFC (Hidroflorokarbon) sınıfı gazlar içerisinde, insanlar için en emniyetli olanıdır. 7.6 metre yüksekliğe kadar tek seviyede nozulle kullanılabilir. Saklama ortamı olarak -40 ile +54 C’ye ortamlarda stoklanabilir. Kısa boşalma süresi (10 sn.) ile hızlı söndürme sağlar.

Water Mist Gazlı Söndürme

Suya yüksek basınç kazandırılarak, püskürtme aparatlarında bulunan ince deliklerden yararlanılır. Zerreler haline getirilir ve çok küçük damlacıklar halinde ortama boşaltılması ile elde edilir. Alevlerin ve dumanın üzerine bir sis tabakası gibi çökerek etkisiz hale getirir. Dumanın yükselmesini engelleyerek yayılma hızını yavaşlatır. Temiz gazlara benzer olarak, yangın kaynağındaki ısı enerjisini soğutarak yangınları söndürmektedir. Ateşin yayılmasını ve havayla temasını önleyerek yangının büyümesini, can ve mal kaybının azalmasını sağlar. Son yıllarda kullanım alanları oldukça artmıştır.

Köpüklü Söndürme Sistemleri;

Köpüklü Söndürme Sistemleri

Yanma özellikli sıvı kimyasal maddelerin veya yakıtların söndürülmesinde kullanılan sistemlerdir. Kimyasal özelliklerine göre; protein bazlı, sentetik bazlı, film oluşturucu ve alkole dayanıklı köpük çeşitleri bulunmaktadır. Bu tarz sistemler, otomatik detektörlü veya manuel olarak uygulanabilir. Genel olarak, köpüklü sprintler, köpüklü yangın dolapları, tank söndürme sistemi, köpüklü monitör sistemi, köpük jeneratörü gibi söndürme sistemli tesisatlar kullanılarak yapılır. Köpüklü söndürme sistemleri, tank tarlalarında, petrokimya tesislerinde, limanlarda, yakıt aktarma istasyonlarında ve uçak hangarlarında yaygın olarak kullanılmaktadır.  Köpük, yakıt buharı ile oksijenin temasını keserek yakıt yüzeyindeki buharlaşmayı engeller. Yakıt yüzeyini ve alevi birbirinden ayırır. Yakıt yüzeyini ve çevresindeki metal yüzeyleri soğutarak söndürür. Köpüklü yangın söndürme sistemlerinde, hidrokarbon (Ham petrol, gazolin, jet yakıtı, benzin, fuel-oil vb.) ve polar solventler (Alkoller, ketonlar, etherler, esterler) yangınların söndürülmesinde kullanılır.

Kimyasal Söndürme Sistemleri;

Kimyasal Söndürme Sistemleri

Kimyevi sistemler, yangın sırasındaki kimyasal reaksiyon zincirini bozarak tutuşmayı durdurur ve buna ek olarak yanan maddelerin üzerinde bir tabaka oluşturarak hava ile temasını keser. Hacim koruma yönteminde, tüm hacme, boşalan kuru kimyevi madde, ortamda yanmanın devam edemeyeceği bir atmosfer oluşturur. Kısmi koruma yöntemiyle korunan sıvı yangınlarında, yanıcı sıvı ile etkileşime girerek yüzeyde sabunsu bir katman meydana getirerek sıvının alevlenmesini engeller. Yanıcı ortam üzerinde oluşan bu tabaka, aynı zamanda yüzeylerin soğumasında da yardımcı olur.  A, B ve C sınıfı yangınların söndürülmesinde çok etkilidir. Yüksek akışkan katsayılı, su ile karışım yapmayan ve söndürme sırasında toksit ürünler oluşturmayan bir söndürücüdür. Yangın durumunda, algılama sensörlerinden gelen ikazla, boşaltma düzeneği, itici gaz kartuşunun ağzındaki zarı delerek gazın tetikleme hattına dolmasını ve gazın basıncıyla pnömatik tetikleyicilerin tüplerin vanalarını açmasını sağlar. Tüpler, kuru kimyevi azot gazı ile basınçlandırılmış bir şekilde depolanmıştır. Vananın açılmasıyla, basınçlandırılmış olan kuru kimyevi boşaltma hattına dolarak püskürtücülerden ortama boşalır. Sistem tamamen otomatik, pnömatik veya manuel olarak yapılabilir. Yangın sistemi devreye girdiği anda, sistemle entegre olan; fanların durdurulması, elektrik akımının kesilmesi, giriş çıkışların kapatılması, gaz girişlerinin kapatılması, sesli ve görsel alarm verilmesi işlemleri yaptırılmalıdır.

RENKLER VE DOKULAR

Sulu yangın söndürme sistemlerinden olan splinkler, ampulü içinde bulunan cıva rengine göre sınıflandırılır.

Ampul Rengi;                  Patlama Sıcaklığı ( °C )                    Çalışma Aralığı ( °C )
Kahverengi                       57 °C                                                   57 °C / 77 °C

Kırmızı                              68 °C                                                  80 °C / 107 °C

Sarı                                    79 °C                                                  121 °C / 149 °

Yeşil                                  93 – 100 °C                                        163 °C / 191 °C

Mavi                                 121 – 141 °C                                        204 °C / 246 °C

Mor                                 163 – 182 °C                                        260 °C / 302 °C

Siyah                              204 – 260 °C                                        320 °C / 343 °C

Yangın söndürme sistemleri tesisatlarında genel olarak kullanılan renk kırmızıdır.

KALİTE SINIFLARI

Yangın Söndürme Cihazları İçin TSE Standartlar

KULLANIM SÜRESİ VE BAKIM

Yangın söndürme sistemlerinin, yapının ekonomik ömrü boyunca, otomatik veya manuel olarak, gereken hızda devreye girerek fonksiyonunu yerine getirebilmesi gerekir. Ancak bileşenler ve kullanılan kimyasal ve gaz cinsi malzemelerin zamanla değiştirilmesi ve bakımlarının yapılması gerekmektedir. Türkiye Yangından Korunma Yönetmeliği ve Uluslar arası standartlar, yangın alarm sistemlerinde periyodik bakım yapılmasını zorunlu kılmaktadır.